Świąd skóry dojrzałej. Wystarczy krem, czy potrzebna jest diagnoza?

Przyczyny świądu po 60. roku życia

Z wiekiem skóra traci naturalne nawilżenie, staje się cieńsza i bardziej podatna na podrażnienia. Spada poziom lipidów w naskórku, a gruczoły łojowe produkują mniej sebum, co sprzyja przesuszeniu i uczuciu swędzenia. Częstym problemem jest tzw. świąd starczy (pruritus senilis), który pojawia się bez widocznych zmian skórnych, szczególnie wieczorem lub po kąpieli.

Na niekorzyść działa też zbyt gorąca woda, agresywne środki myjące oraz suche powietrze w ogrzewanych pomieszczeniach. Jednak nie każdy przypadek świądu wynika z wieku czy pielęgnacji – to objaw, który może mieć podłoże dermatologiczne lub wewnętrzne, dlatego nie należy go bagatelizować. Gdy świąd utrzymuje się mimo stosowania kremów nawilżających, konieczna jest dalsza diagnostyka dermatologiczna.

Objawy, które powinny skłonić do konsultacji

Jeśli świąd skóry utrzymuje się dłużej niż kilka dni, nasila się nocą lub towarzyszą mu inne objawy, takie jak wysypka, zaczerwienienie, pęknięcia skóry czy pogorszenie samopoczucia – konieczna jest wizyta u lekarza. Niepokojące są także przypadki, gdy swędzenie obejmuje całe ciało lub pojawia się nagle, bez wyraźnej przyczyny.

U osób starszych każda zmiana w wyglądzie skóry lub nasilające się objawy mogą być sygnałem choroby ukrytej. Warto też zwrócić uwagę na lokalizację świądu – jeśli dotyczy on np. tylko kończyn dolnych lub skóry głowy, może wskazywać na konkretną przyczynę, np. grzybicę lub zapalenie skóry. Choć kremy z mocznikiem, emolienty czy środki łagodzące są pomocne w pielęgnacji, nie zastąpią właściwej diagnozy, jeśli świąd jest objawem choroby.

Świąd a choroby ogólnoustrojowe

Utrzymujący się świąd skóry może być jednym z pierwszych objawów chorób wewnętrznych. W przebiegu cukrzycy często dochodzi do uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych i nerwów, co sprzyja suchości skóry i uporczywemu swędzeniu. Choroby nerek mogą prowadzić do tzw. świądu mocznicowego – intensywnego, rozsianego świądu, trudnego do złagodzenia.

Z kolei w schorzeniach wątroby dochodzi do gromadzenia się kwasów żółciowych, które drażnią zakończenia nerwowe w skórze. Rzadziej, ale bardzo poważnie, świąd może być objawem choroby nowotworowej, np. chłoniaka Hodgkina. Dlatego każdorazowe wystąpienie przewlekłego świądu bez jasnej przyczyny powinno skłonić do poszerzenia diagnostyki i wykluczenia poważnych chorób ogólnoustrojowych.

Of dermatologa do specjalisty chorób wewnętrznych

Leczenie świądu zależy od jego przyczyny – dlatego tak ważna jest dokładna diagnostyka. Lekarz rozpoczyna od szczegółowego wywiadu i badania skóry, zleca też podstawowe badania krwi (morfologia, glukoza, próby wątrobowe, mocznik, kreatynina), które mogą wskazać na tło metaboliczne lub zapalne.

Jeśli przyczyna nie jest oczywista, pacjent może zostać skierowany do dermatologa, diabetologa, nefrologa czy hepatologa. Leczenie obejmuje nie tylko farmakoterapię, ale także codzienną pielęgnację – stosowanie łagodnych dermokosmetyków, emolientów i unikanie czynników drażniących. W przypadku świądu o podłożu ogólnoustrojowym poprawa następuje dopiero po skutecznym leczeniu choroby podstawowej.