Suplementy diety a badania laboratoryjne: kiedy wyniki mogą być mylące?

Jak suplementy mogą zafałszować wyniki badań?

Niektóre składniki suplementów wpływają bezpośrednio na procesy chemiczne zachodzące w organizmie, inne zakłócają pracę aparatury laboratoryjnej. W efekcie wyniki mogą wyglądać na lepsze lub gorsze, niż są w rzeczywistości. Klasyczny przykład to witamina biotyna (B7), popularna w preparatach „na włosy i paznokcie”. W dużych dawkach może fałszować wyniki badań tarczycy, troponiny czy poziomu hormonów płciowych.

Podobnie działają suplementy zawierające żelazo, wapń lub cynk, które mogą wpływać na wchłanianie innych pierwiastków, co przekłada się na zafałszowane wyniki morfologii czy gospodarki mineralnej. Niektóre preparaty ziołowe, jak żeń-szeń, miłorząb czy dziurawiec, zmieniają metabolizm leków i substancji chemicznych w organizmie, co może wpływać na poziom enzymów wątrobowych czy glukozy.

Najczęstsze suplementy zaburzające wyniki badań u seniorów

Nie wszystkie suplementy stanowią ryzyko, ale niektóre z nich mają dobrze udokumentowany wpływ na diagnostykę. Oto kilka przykładów:

• Biotyna (witamina B7) może zafałszować wyniki hormonów tarczycy (TSH, FT3, FT4), a także troponiny używanej w diagnozowaniu chorób serca.
• Żelazo i wapń przyjmowane przed badaniem mogą wpływać na poziom ferrytyny i fosforu oraz na wyniki morfologii.
• Witamina C w wysokich dawkach może powodować fałszywie niskie lub wysokie wyniki glukozy, kreatyniny i kwasu moczowego.
• Witamina D suplementowana tuż przed badaniem może chwilowo zawyżyć poziom we krwi, co utrudni ocenę faktycznego niedoboru.
• Zioła na uspokojenie, takie jak melisa, kozłek lekarski, dziurawiec mogą wpływać na poziom enzymów wątrobowych (ALT, AST) i metabolizm leków.
• Suplementy z miłorzębem japońskim mogą powodować błędne wyniki testów krzepnięcia krwi, co ma znaczenie u osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe.

Warto też uważać na preparaty wieloskładnikowe, ponieważ im więcej witamin i minerałów w jednej kapsułce, tym większe ryzyko, że któryś z nich zaburzy wynik. Dodatkowo suplementy kupowane przez internet lub poza apteką mogą różnić się składem od deklarowanego, co jeszcze bardziej utrudnia interpretację wyników.

Jak przygotować się do badań, jeśli przyjmujesz suplementy diety?

Najlepszą zasadą jest przerwanie suplementacji na kilka dni przed badaniem, jeśli to możliwe. W przypadku witamin rozpuszczalnych w wodzie (np. C, B) wystarczą 2-3 dni, natomiast tłuszczowych (D, E, K, A) potrzebny może być nawet tydzień. Niektóre suplementy ziołowe należy odstawić jeszcze wcześniej, szczególnie jeśli wpływają na krzepnięcie lub wątrobę. Oczywiście nie dotyczy to leków zaleconych przez lekarza! Ich nie wolno samodzielnie odstawiać bez konsultacji. Warto też pamiętać o kilku zasadach uniwersalnych:

• nie pij kawy, soków ani napojów energetycznych przed badaniem,
• nie stosuj suplementów „na odporność” ani „na energię” w dniu badania,
• unikaj dużych dawek witaminy C i D przed kontrolą wyników.

Kiedy suplement warto, a kiedy lepiej zrobić badania?

Suplementacja ma sens, gdy jest celowa i oparta na wynikach badań, a nie „na wszelki wypadek”. Zanim sięgniesz po kolejną witaminę lub minerał, zapytaj lekarza, czy faktycznie masz niedobór. W przypadku seniorów nadmiar niektórych substancji bywa równie groźny, jak niedobór. Zamiast zgadywać, co powinno się suplementować, lepiej raz na jakiś czas wykonać podstawowe badania: morfologię, poziom witaminy D, glukozy, elektrolitów, funkcji nerek i wątroby.

Na ich podstawie specjalista oceni, czy suplement jest potrzebny i w jakiej dawce. W przypadku osób starszych to szczególnie ważne, ponieważ metabolizm spowalnia, a granica między dawką korzystną a szkodliwą staje się bardzo cienka. Zaufanie do wyników badań to podstawa skutecznej profilaktyki.