Kiedy leki nie działają? Co robić, gdy terapia u seniora zawodzi?

Zmiany w organizmie seniora wpływające na działanie leków

Wraz z wiekiem organizm człowieka się zmienia, przede wszystkim spowalnia metabolizm, maleje masa mięśniowa, a rośnie ilość tkanki tłuszczowej. To wszystko wpływa na sposób, w jaki leki są wchłaniane, rozprowadzane i wydalane. Wątroba i nerki, odpowiedzialne za oczyszczanie organizmu, pracują mniej wydajnie, co może prowadzić do kumulacji substancji aktywnych we krwi. Z kolei błona śluzowa żołądka staje się cieńsza i mniej kwaśna, co wpływa na wchłanianie niektórych preparatów. W efekcie lek może działać słabiej lub silniej, niż zakładał lekarz.

Wielu seniorów cierpi też na tzw. polipragmazję, czyli przyjmowanie kilku, a nawet kilkunastu różnych leków jednocześnie. Interakcje między nimi mogą nie tylko obniżać skuteczność terapii, ale też powodować działania niepożądane. Dodatkowo naturalne suplementy i zioła, choć powszechnie uważane za „bezpieczne” również mogą wpływać na farmakoterapię. Dlatego każdy przypadek warto omówić z lekarzem lub farmaceutą, zamiast modyfikować leczenie na własną rękę.

Najczęstsze błędy w przyjmowaniu leków

Niepowodzenie leczenia często wynika z drobnych, powtarzających się błędów. Seniorzy, zwłaszcza ci przyjmujący wiele leków, mogą pomylić dawki, pory przyjmowania lub przypadkowo pominąć tabletkę. Zdarza się również, że przerywają terapię, gdy tylko poczują się lepiej, nie zdając sobie sprawy, że działanie leku wymaga regularności. W przypadku chorób przewlekłych, takich jak nadciśnienie, cukrzyca czy POChP, pominięcie kilku dawek może zniweczyć efekty leczenia.

Kolejnym problemem jest niewłaściwe przechowywanie leków np. w wilgotnych łazienkach lub w zasięgu światła, co obniża ich skuteczność. Częstym błędem jest także popijanie leków herbatą, kawą lub sokiem grejpfrutowym, który może zaburzać metabolizm niektórych substancji. Leki należy przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza i najlepiej popijać wodą. Jeśli senior ma trudność w zapamiętywaniu godzin lub dawek, warto korzystać z pojemników na leki z podziałem na dni tygodnia lub z aplikacji przypominających o porze przyjęcia tabletki.

Indywidualne podejście do leczenia: rola lekarza i farmaceuty

U osób starszych leczenie powinno być dopasowane do indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia. To, co skutecznie działało w wieku 50 lat, nie zawsze przyniesie ten sam efekt po 70. roku życia. Lekarz powinien regularnie przeglądać listę przyjmowanych leków i oceniać, czy wszystkie są nadal potrzebne. Czasem wystarczy zmniejszyć dawkę lub zmienić preparat, by poprawić skuteczność terapii i ograniczyć ryzyko działań ubocznych.

Ogromną rolę odgrywa tu farmaceuta, który może doradzić, czy dane leki nie wchodzą ze sobą w interakcje. W aptekach coraz częściej prowadzi się tzw. opiekę farmaceutyczną, podczas której specjalista analizuje przyjmowane preparaty i pomaga dobrać odpowiedni schemat dawkowania. Seniorzy, którzy z niej korzystają, rzadziej trafiają do szpitala z powodu powikłań po lekach. Warto więc traktować farmaceutę jako część zespołu terapeutycznego, a nie tylko osobę wydającą recepty.

Sygnały, że leczenie wymaga korekty

Jeśli mimo stosowania leków objawy choroby nie ustępują lub pojawiają się nowe dolegliwości, nie należy zwlekać z wizytą u lekarza. Objawy takie jak nagłe osłabienie, zawroty głowy, bóle brzucha, obrzęki czy zmiany nastroju mogą świadczyć o nieprawidłowym działaniu leku lub jego nadmiernym stężeniu we krwi. Nie wolno w takiej sytuacji samodzielnie odstawiać preparatów ani zmieniać dawek, ponieważ może to pogorszyć stan zdrowia lub wywołać efekt odstawienia.

Ważnym sygnałem alarmowym jest również utrata apetytu, senność, problemy z równowagą czy zaburzenia pamięci, ponieważ są to typowe objawy niepożądanych interakcji lekowych u osób starszych. Lekarz może wówczas zlecić badania laboratoryjne, by sprawdzić, jak organizm metabolizuje konkretne substancje, oraz dobrać nowy plan leczenia. Warto też pamiętać, że nie wszystkie leki działają od razu i niektóre wymagają kilku tygodni, by osiągnąć pełen efekt terapeutyczny. Kluczem jest cierpliwość i stały kontakt z lekarzem.